XXV tarptautinis vargonų muzikos festivalis, skirtas čekų muzikui, pedagogui, vargonininkui Rudolfui Lymanui
Vargonai visuomet yra susiję su krašto istorija, tradicijomis, bendruomene, kuriai reikia vargonų muzikos, kuri skiria tikrų vargonų garsą ir pažįsta bei vertina šimtamečių krikščioniškų tradicijų išpuoselėtą bažnytinę muziką. Rokiškio miesto herbe pavaizduoti sidabriniai vargonai ir trijų grafų dinastijų herbai liudija seną ir turtingą šio krašto kultūros istoriją. Iki šių dienų besitęsiančios kultūrinės tradicijos primena jog šios kilmingos šeimos padėjo tvirtą kultūros ir meno pažinimo bei jų puoselėjimo ir įtvirtinimo visuomenėje pamatą. Šio istorinio konteksto pagrindu Rokiškyje yra vystomi kultūros projektai, užtikrinantys istorinių asmenybių, įvykių, objektų atminties įamžinimą. Viena iš tokių miestui svarbių asmenybių – čekų muzikas, pedagogas ir vargonininkas Rudolfas Lymanas.
Kasmet vykstantis vargonų muzikos festivalis R. Lymano asmenybei atminti sudaro sąlygas ne tik išgirsti vargonų muziką, bet ir pasakoti klausytojams apie grafų Krošinskių, Tyzenhauzų ir Pšezdeckių indėlį į kultūrą, apie to meto istorinius įvykius, apie kompozitorius, kūrusius ir kuriančius vargonams Lietuvoje ir Europoje, apie istorinius objektus – vargonus, apie Rokiškio krašto bažnyčių architektūrinius ansamblius bei jose esančius sakralinio meno pavyzdžius, pirmąją muzikos mokyklą bei apie religinę, bažnytinę ir sakralinę muziką, jos esmę, paskirtį, įtaką.
Naujųjų laikų Lietuvos istorija liudija ir dar vieną svarbų istorinį-kultūrinį faktą apie Rokiškio miestą – tai kelis dešimtmečius gyvavusi Rokiškio kultūros mokykla (vėliau Panevėžio kolegijos Rokiškio filialas), kurioje buvo rengiami bažnyčių vargonininkai. Kas tie žmonės sukūrę studijų programą, įrengę vargonus, davę natas, mokę vargonavimo ir giedojimo paslapčių? Kas tie žmonės, sugrąžinę į Rokiškį R. Lymano asmenybės kultą?
2024 m. vyksiantis jubiliejinis XXV tarptautinis vargonų muzikos festivalis akcentuos jo atsiradimo pradžią bei primins vargonininkų rengimą Rokiškyje naujųjų laikų Lietuvos istorijoje. Festivalyje kalbėsime apie pirmuosius festivalio organizatorius, dalyvius, įvykius, reiškinius. Šalia Lymano atvykimo į Rokiškį datos, 1883 m., iškyla dar dvi svarbios, tai – 1991 m. ir 2000 m. datos.
1991 m. Rokiškio kultūros mokykloje (vėliau Panevėžio kolegijos Rokiškio filiale), atsižvelgiant į istorinį R. Lymano kontekstą, buvo pradėti rengti bažnyčios vargonininkai. Mokykla kartu su bažnyčios atstovais kūrė studijų programą, vargonų meistras A. Šauklys pagamino mechaninius vargonus, kuriuos įvertino šviesios atminties vargonininkas B. Vasiliauskas, pirmasias natas suteikė klebonas G. Šukys. Vargonininkai Rokiškyje ruošti iki 2015 metų. Po Lietuvą ir Europą pasklido daugiau nei šimtas šios mokyklos absolventų. Vieni jų pasirinko tęsti studijas ir tapti profesionaliais atlikėjais kiti tarnauti bažnyčiai. Iki festivalio atsiradimo pradžios, mokyklos mokiniai ir dėstytojai visuomenę kviesdavo į mokyklos salę klausytis vargonų muzikos koncertų. 2000 m. kilo mintis pradėti rengti vargonų muzikos festivalį. Šiai minčiai su džiaugsmu pritarė LMTA vargonų dėstytojas G. Kviklys, kuris ir šiandien yra vadinamas Rokiškio vargonų muzikos festivalio krikštatėviu.
Per 25 metus festivalis vystėsi, keitėsi, augo. Nuo vienos dienos festivalio išaugo į kelių savaičių stambios apimties projektą. Nuo 2002 m. festivalį globoja Čekijos Respublikos ambasada Vilniuje, o nuo 2017 metų – Rokiškio parapijos dekanas E. Novikas, kurio dėka projekte aktualizuota sakralinio meno sklaidos svarba. 25-eri festivalio organizavimo metai liudija aukštą šio reiškinio kultūrinę ir meninę vertę, nes festivalyje dalyvauja geriausi Lietuvos ir Europos vargonininkai, solistai, chorai, ansambliai, orkestrai.
Vargonų muzikos festivalis yra neatsiejama Rokiškio krašto kultūrinio gyvenimo dalis. Meno ir istorijos jungtis kuria išskirtinę atmosferą ir leidžia pažinti Rudolfo Lymano asmenybę, Rokiškio krašto istoriją, bei mėgautis instrumentų karaliaus – vargonų muzika. Nuo Bacho opusų iki šiuolaikinių improvizacijų, nuo vargonų solo iki chorinio giedojimo daugiabalsiškumo – tai dovana kiekvienam, norinčiam į savo širdį įsileisti muziką ir pajusti jos sakralumą.
Rokiškio krašto bažnyčiose laikui nepavaldi muzika skambės nuo rugpjūčio 15 iki rugsėjo 28 dienos.
Festivalio koncertai nemokami
Projektą „XXV tarptautinis vargonų muzikos festivalis, skirtas čekų muzikui, pedagogui, vargonininkui Rudolfui Lymanui“ finansuoja Lietuvos kultūros taryba ir Rokiškio rajono savivaldybė
#Lietuvoskultūrostaryba #Rokiškiorajonosavivaldybė
Informacija ruošiama...
Informacija ruošiama...
Letos u příležitosti 25. výročí mezinárodního varhanního festivalu v Rokiškisu se uskutečnil pohovor s prvními organizátory festivalu: p. Gediminasem Kviklysem, docentem Akademie hudby a divadla v Litvě, a dr. Janinou Balsiene, bývalou předsedkyni Litevsko-české společnosti. Litevsko-česká společnost svoji činnost obnovila v roce 1991 a v roce 1993 po rozpadu československého státu fungovala jako Litevsko-česká společnost. Janina Balsienė v roce 1993 byla zvolena předsedkyni společnosti a zároveň začala pracovat na zastupitelském úřadě ČR (od roku 1994 na velvyslanectví), ona byla zodpovědná za spolupráci v oblasti kultury. LČ společnost v tuto dobu si stanovila cíle své činnosti a bylo rozhodnuto, že je třeba nejen propagovat českou kulturu, ale také zkoumat, co spojuje Litvu s Českou republikou a jaké souvislosti jsou možné v oblasti historie, diplomacie, aj. Během služebních cest po Litvě setkala s vnučkou Rudolfa Lymanna Aleksandrou Kondrotiene, která vyprávěla o činnosti R. Lymana v Rokiškisu. Příběh českého varhaníka byl zajímavý a neznámy.
Česká hudba přitahovala pozornost Gediminase Kviklise již několik desetiletí. Do Prahy se poprvé dostal jako dvacetiletý student v roce 1966, kdy se skupinou studentů a pedagogů (včetně Balyse Dvarionase) navštívil slavný festival Pražské jaro. V Čechách už nastalo období přeměn, protože Češi žili v duchu změn A. Dubčeka. V Praze byl podle G. Kviklyse cítit velmi zřetelný rozdíl mezi tím, co bylo v té době v Litvě. Dle iniciativy profesionálního varhaníka Leopolda Mykolase Dirgise od roku 1968 jsou pořádány festivaly varhanní hudby ve Vilniusu. V roce 1969 L. M. Dirgys studoval v Praze, kde byl nadšený českou varhanní hudbou a od roku 1970 začal zvát české varhaníky do Vilniusu. Slavný hudební skladatel a varhaník Jiří Reinberger, pedagog pražské hudební akademie, navštívil v roce 1973 také skladatele a varhaníka Petra Ebena, pedagoga Univerzity Karlovy v Praze, se kterým byla navázána užší spolupráce.
Ve r. r. 1969-1970 p. Gediminas Kviklys začal se zajímat o varhanní hudbu. V Moskvě dozrála myšlenka, že varhany by měly být odstraněny z kostelů a přesunuty do koncertních sálů a více lidí by mohlo poslouchat varhanní hudbu. Na začátku šestého desítiletí byly postaveny varhany ve Vilniuské filharmonii a opraveny v dalších místech včetně kostelů. Kostel v Rokiškisu mezitím nebyl uzavřen a na varhany v něm se hrálo.
Gediminas Kviklys si dodnes pamatuje na setkání v r. 1971 nebo v r. 1972 s P. Vinkšelisem, studentem R. Lyhmanna. G. Kviklys o R. Lyhmannovi nic nevěděl. Škola varhaníků založená R. Lymannem byla neznámá, mezi varhaníky ani v akademickém světě se o 19. století nemluvilo. Vid v této škole studovali významné a přední litevští hudebnici jako Mikas Petrauskas, Juozas Tallat-Kelpša, Juozas Gruodis a další.
G. Kviklys udržoval kontakty s Českou republikou, jezdil se svými žáky na různé soutěže a v roce 1984 odjel na měsíc na stáž do Prahy, o pár let později na celoroční stáž. Během této doby se zmámil s panem Ebenem a dalšími skladateli. V polovině sedmdesátých let žila v Praze litevská varhanice Giedrė Lukšáitė Mrázková, která vždy udržovala kontakty s litevskými varhaníky.
G. Kviklys se v r. 1993 stal členem LČ společnosti. V r. 1995 spolu s J. Balsiene a s
muzikoložkou Danutou Palionyte jeli do Rokiškisu, kde prohlédli archívní knihy kostele a
objevili dopisy, dokumenty, poznámky a hudební skladby napsané R. Lymannasem více než před sto let. R. Lymann se stal mostem mezi kulturami Litvy a Česka.
Dle J. Balsienė, objev v archivním knihách byl podnětem hledat dále. Členové společnosti dostali podporu nejen z českého velvyslanectví v Litvě, ale i z magistrátu, hudební školy, kostela a regionálního muzea města Rokiškis. Význam jména R. Lymanna spojil spoustu významných osob, kteří chtěli přispět k šíření varhanní hudby a rozvoji vztahů mezi Litvou a Českou republikou. G. Kviklys v r. 1999 založil společnost R. Lymanna, která sdružovala českou hudební tvorbu, později se do ní připojili členové rodiny R. Lymanna.
Jménem R. Lyhmanna byla pojmenována hudební škola v Rokiškisu a po zjištění dobrého vztahů varhan v kostelu v Rokiškisu, v r. 1999 byl zorganizován první festival varhanní hudby v Rokiškisu, který letos slaví 25. výročí a je jedním z nejvýznamnějších festivalů varhanní hudby v Litvě. Tento festival pravidelně přitahuje velkou pozornost, každý rok má v programu českého varhaníka, každý rok festival navštíví představitelé českého velvyslanectví v Litvě, kteří pocti památku R. Lyhmanna položením věnce na hrobu R. Lyhmanna.
Článek připravila předsedkyně LČ společnosti doc. Dr. Dalia Bukelevičiūte na základě pohovoru s Janinou Balsiene dne 02.09.2024 a s Gediminasem Kvikysem dne 06.09.2024.
